Top: ~Religija: teorija, podela, filozofija religije...~

Pravoslavne Patrijaršije

Pravoslana crkva smatra da je pravoslavlje ostalo verno izvornom hrišćanstvu nakon 1054. godine. Pored toga Srpska pravoslavna crkva ima i svoje specifične odlike u odnosu na druge pravoslavne crkve, a jedna od njih je i krsna slava koju nemaju ostali pravoslavni narodi.

Druge pravoslavne crkve sa rangom patrijaršije su: Vaseljenska patrijaršija, Aleksandrijska, Antiohijska, Jerusalimska, Ruska, Bugarska, Rumunska i Gruzinska. Pravoslavna crkva u Grčkoj ima rang arhiepiskopije.

Katoličanstvo

Katoličanstvo ili katolicizam (latinski catholicismus, od grčkog καθολικός, sveopći, univerzalni), kršćanski ogranak čiji je nauk definiran na dvadeset i jednom ekumenskom koncilu; vjeroispovijedni sustav Katoličke crkve. Uz pravoslavlje, protestantizam, monofizitizam i nestorijanizam glavna kršćanska konfesija ili vjeroispovijest. U nazivu je naznačena univerzalnost kršćanske evanđeoske poruke, namijenjene svakom čovjeku, narodu, jeziku, kulturi, civilizaciji i društvu, što je jedno od četiriju obilježja svake kršćanske crkve (katolicitet).

Vjerska zajednica

Katolicizam je organiziran kao vidljiva kršćanska crkva, koja ima hijerarhiju i laike. Članom vjerske zajednice postaje se krštenjem, a krste se djeca i odrasli. Klerici i laici razlikuju se samo vrstom službe u zajednici. U katolicizmu postoje tri vrste hijerarhije: svećenička (biskup, prezbiter, đakon), kanonska (papa, ordinarij, dekan, župnik, kapelan) i počasna (kardinal, metropolit, nadbiskup, prelat, kanonik i prebendar). Katolička je crkva nadnacionalna i centralizirana. Vrhovni je poglavar papa (rimski biskup), koji uz pomoć Svete stolice i njezinih tijela upravlja sveopćom Crkvom, u zajedništvu s biskupima, koji upravljaju mjesnim crkvama (biskupije). Biskupija se dijeli na dekanate, kojima upravljaju dekani ili nadžupnici. Dekanati se dijele na župe, kojima upravljaju župnici, a pomažu im kapelani. Postoje i nunciji.

Dogma

U katolicizmu su prihvaćene glavne kršćanske dogme (pet glavnih istina) definirane na prvih osam ekumenskih koncila. Katolicizam je u drugome kršćanskom tisućljeću dalje raščlanjivao i precizirao svoj dogmatski nauk (učenje o čistilištu, sakramentima, o odnosu pisane objave i tradicije, o bezgrješnom začeću, papinskoj nezabludivosti, Marijinu uznesenju na nebo) na još 13 ekumenskih koncila, koje ne prihvaćaju ostale kršćanske konfesije. Dogme u katolicizmu imaju veću važnost nego u pravoslavlju i protestantizmu, pa su precizno definirane i po kanonskom pravu obvezne. Izvor su dogmi Sveto pismo, Predaja, a pri njihovu tumačenju u obzir se uzima vjernički osjećaj, teološko tumačenje i u konačnici crkveno učiteljstvo.

Bogoštovlje

U katoličkom kultu razlikuje se klanjanje (latrija, adoracija), od dulije (štovanje). Dok se klanjanje ili latrija iskazuje samo Bogu, dulija ili štovanje može se iskazivati i stvorenjima (anđeli, sveci, slike, kipovi, relikvije). Posebna dulija iskazuje se Bogorodici (hiperdulija). U središtu je katoličkog bogoštovlja klanjanje u duhu i istini (štovanje Boga životom u duhu evanđelja), ali se bogoštovnim činima također pridaje velika važnost (liturgija, euharistija, sakramenti). Bogoštovne čine obavlja sakramentalna hijerarhija (biskup, prezbiter, đakon) u uređenu bogoštovnom prostoru (kapela, crkva, bazilika), u skladu s blagdanima koji se slave po gregorijanskom kalendaru kroz crkvenu godinu. Glavni su dijelovi crkvene godine korizma i advent, a nedjelja je dan počinka i obveznog prisustvovanja liturgiji (misa). Glavni su Gospodnji blagdani Uskrs, Bogojavljenje, Božić, Trojstvo, Duhovi, marijanski Uznesenje na nebo (Velika Gospa) i Bezgrješno začeće, svetački Svi sveti. U katolicizmu se pridaje velika vrijednost sakralnoj umjetnosti (crkvena glazba, kiparstvo, slikarstvo, arhitektura, liturgijsko ruho i liturgijski predmeti), koja je uključena u bogoštovlje.

Moral

Prema katoličkom učenju narav i nadnarav, ljudska slobodna volja i božanska milost nadopunjuju se i pretpostavljaju. Zato su u katoličkoj moralci bogoslovne krjeposti (vjera, nada, ljubav) i naravne ili stožerne krjeposti (razboritost, pravednost, umjerenost i jakost) komplementarne. Izvori su katoličkog morala Stari zavjet (Dekalog, osobna odgovornost), Novi zavjet (ljubav prema Bogu i bližnjemu) te naravna etika. Sustavno ga proučava moralka, a potanje regulira u zajednici kanonsko pravo. Prekršaj morala je grijeh, koji može biti laki i teški, a teški se grijeh regulira sakramentom pokore (ispovijed). Uz individualni moral u novije se vrijeme u katolicizmu naglašava i društveni moral.

Duhovnost i mistika

Pounutrašnjenje osnovnih vjerskih istina i moralnih načela zbiva se u katoliciz mu na više načina. Liturgijsko-sakramentalna duhovnost namijenjena je svim vjernicima i prvi je i osnovni oblik duhovnosti u katolicizmu. Uz bogoštovnu funkciju liturgija i primanje sakramenata ima i duhovnu, osoban doživljaj vjerskih istina, odgoj sa vjesti u evanđeoskom duhu te prosvjetljenje. Pučka pobožnost namijenjena je širim vjerničkim slojevima (hodočašća, postovi, devetnice, križni put, krunica), a svrha joj je da se u pučkoj subkulturi i mentalitetu na primjeren način proživi kršćanska vjera. U katolicizmu je posebno naglašen asketsko-mistični put duhovnosti, koji je stoljećima nalazio svoj izraz u redovništvu. U katoličkom je redovništvu prevagnuo tip cenobitske zajednice, u kojoj se traga za skladom između kontemplacije i akcije, osobnoga duhovnog usavršavanja i djelovanja unutar šire zajednice i društva (fizički i intelektualni rad, misijska djelatnost, školstvo, karitativna djelatnost). Tako se kroz povijest razvila benediktinska, cistercitska, karmelićanska, dominikanska, franjevačka i isusovačka duhovnost, a u novije vrijeme duhovnost raznih kongregacija i svjetovnih instituta. Katolička mistika nadahnjivala se novozavjetnim (Ivan Evanđelist i Pavao) i neoplatonističkim izvorima (Pseudodionizije). Glavni su katolički mistici i mistični pisci Bernard iz Clairvauxa, sv. Hildegarda, Hugo iz Svetog Viktora, Rikard iz Svetog Viktora, sv. Gertruda Velika, sv. Mehtilda Magdeburška, sv. Franjo Asiški, Meister Eckhart, Ivan Tauler, Henrik Suzon, Ivan Gerson, I. van Ruysbroeck, Katarina Sienska, Ivan od Križa, Terezija Avilska. U službi je katoličke duhovnosti bogata i raznolika sakralna umjetnost, duhovna (Toma Kempenski, Marko Marulić, Ignacije Lojolski, Franjo Saleški, P. Berulle, Terezija iz Lisieuxa) i nabožna (M. Divković, J. Habdelić) književnost. Sustavnim proučavanjem duhovnosti bavi se duhovna teologija.

Teologija

Prema katoličkom učenju milost pretpostavlja narav, a vjera razum (fides quaerens intellectum) pa je teologija kao sustavno obrazlaganje objave zauzela važno mjesto u katolicizmu. Izvori su katoličke teologije svetopisamska objava, kršćanska predaja i učenje ekumenskih koncila. U patrističkom razdoblju teološko se nazivlje razvijalo pod utjecajem neoplatonizma (augustinizam), u srednjem vijeku pod utjecajem aristotelizma (skolastika), a u novom vijeku pod utjecajem novijih filozofskih sustava (fenomenologija, egzistencijalizam, personalizam). U prvom tisućljeću zapadna će Crkva biti obilježena Augustinovom teologijom (odnos naravi i milosti, ekleziologija i sakramentologija), a augustinizam će biti nazočan u katoličkoj teologiji sve do reformacije (XVI. stoljeće) i jansenističkog pokreta (XVII. stoljeće). U ranome srednjem vijeku (V-XI. st.) uglavnom se čuva i prenosi teologija crkvenih otaca, osobito latinskih (Hilarije iz Poitiersa, Ambrozije Milanski, Jeronim, Augustin i Grgur Veliki). Za skolastike (XI-XIII. st.) veliki teolozi (Anselmo Canterburyjski, Albert Veliki, Toma Akvinski, Bonaventura i Duns Skot) anstotelovskim će kategorijama nastojati izreći objavu i produbiti odnos razuma i vjere. U visokome srednjem vijeku (XIV-XVI. st.) dolazi do stagnacije skolastičke teologije pod utjecajem nominalizma (William Occam, G. Biel). U posttridentskom razdoblju (XVI/XVII. st.) dolazi do obnove skolastičke teologije. To je doba apologetskih i kontroverzističkih disputa (R. Bellarmin). U XVIII. st. teologija stagnira, a napredak postiže crkvena historiografija. U XIX. st. dolazi do obnove teološke misli (John Henry Newman). Potkraj tog stoljeća obnavlja se neoskolastička teologija. U XX. st. dolazi do procvata katoličke teologije (Jean Danielou, Henri de Lubac, Yves Congar, Karl Rahner, Urs von Balthasar, E. Schillebeeckx, H. Kung), koja unutar moderne slike svijeta nastoji izložiti kršćansku poruku.

Filozofija

Odnos vjere i razuma, objave i razumske spoznaje nametnuo se kršćanstvu na samom početku pa je filozofija u povijesti katolicizma našla važno mjesto, veće nego u pravoslavlju i protestantizmu. Pritom je katolicizam slijedio otačku tradiciju pozitivna odnosa prema naravnoj spoznaji i komplementarnost razuma i vjere ("Shvati da bi vjerovao, vjeruj da bi shvatio"). U prvom tisućljeću prevladavao je neoplatonistički utjecaj (Augustin, Pseudodionizije, Ivan Skot Eriugena), koji se nastavlja i u drugom tisućljeću (Bonaventura, Nikola Kuzanski, Pico de la Mirandola). Za skolastike (XI-XIII. st.) prevladava aristotelovski utjecaj, posredovan preko Boetija i Averroesa. Anselmo Canterburyjski naglašava važnost dijalektike u teološkom istraživanju (fides quaerens intellectum) i izlaže ontološki dokaz za postojanje Boga. Škola iz Chartresa (Bernard iz Chartresa, Ivan Salisburyjski) i Abelard produbljuju logičke i gnoseološke probleme, a predstavnici visoke skolastike (Albert Veliki, Toma Akvinski, Duns Skot) dograđuju metafizički skolastički sustav. Pritom će dominikanska škola (tomizam) zastupati realizam, a franjevačka (skotizam) nominalizam. Tomizam će se postupno nametnuti kao službena katolička filozofija, osobito nakon Tridentskog koncila (XVI. st.), a preporučit će ga i papinski dokumenti potkraj XIX. st. (neotomizam). U XX. st. katolički filozofi slijede i neskolastičke smjerove (Maurice Blondel, Pierre Teilhard de Chardin), egzistencijalizam (Charles Peguy, Miguel de Unamuno, Gabriel Marcel) i personalizam (Edomond Mounier).

Rasprostranjenost

U antičko doba (IV. st.) područje zapadne ili latinske Crkve podudara se s granicama Zapadnoga Rimskog Carstva Nakon prodora islama (VII-VIII. st.) zapadna Crkva gubi berberske zemlje (današnji Alžir i Tunis) te veći dio Pirenejskog poluotoka. Ta izgubljena područja nadoknađuje (VII-X. st.) širenjem po germanskim (Engleska, Njemačka, Danska, Skandinavija) i slavenskim zemljama (Poljska, Češka, Moravska, Slovenija, Hrvatska, Bosna). Nakon reformacije (XVI. st.) gubi znatna područja u srednjoj i sjeverozapadnoj Europi, a gubitak nadoknađuje misionarskim djelovanjem u prekomorskim zemljama (Latinska Amerika, dijelovi crne Afrike i Filipini). Od XV. do XIX. st. s Katoličkom se crkvom sjedinilo 18 istočnokršćanskih crkava (istočna i jugoistočna Europa, Bliski i Srednji Istok), sačuvavši svoj obred, liturgijski jezik i crkvenu disciplinu. Nakon migracija u XIX. i XX. st. znatan broj katolika živi u SAD-u, Kanadi i Australiji. Katolicizam se u prostoru i vremenu susretao s različitim društvenim poredcima, kulturama i civilizacijama, pri čemu mu se nametao problem pri lagodbe. Obilježavao je zemlje i narode u kojima se ukorijenio, a i sam njima bio društveno, kulturno i civilizacijski obilježen. Premda je katolicizam nadnacionalan, u tom se smis lu može govoriti o katoličkoj kulturi i civilizaciji. Katolicizam, tj. Katolička crkve je prevladavajuća (u raznim stupnjevima) vjeroispovijed u većini Europe (poglavito južne i srednje), Latinskoj Americi i Filipinima, te velikim dijelovima Sjeverne Amerike, subsaharske Afrike i rubnim područjima istočne Azije. Broj katolika je sada (2004) oko 1,1 milijarda vjernika.

Crkva i država

U katolicizmu je načelno prihvaćen nauk o dvije vlasti, duhovnoj (Crkva) i vremenitoj (država). No u povijesti je dolazilo do napetosti između papa i vladara, Crkve i države. Čas se vladari miješaju u crkvene poslove (borba za investituru, pornokracija, avignonsko sužanjstvo) ili poka zuju cezaropapističke tendencije (galikanizam, jozefinizam), čas pape nastoje biti vrhovni vođe zapadnoga srednjovj. kršćanskog svijeta (Grgur VII., Inocent III., Bonifacije VIII.), pokazujući teokratske tendencije. U srednjem vijeku katolicizam je službena religija zapadnoga kršćanskog svijeta, a nakon reformacije državna konfesija u katoličkim državama. Nakon Francuske revolucije (1789) katolicizam se susreće s laičkim društvom i građanskom liberalnom državom te s problemom svjetonazornog pluralizma i slobode savjesti, a u XX. st. se susreo s totalitarnim državama, koje ga bilo toleriraju i podređuju (fašizam), bilo osuđuju na postupno odumiranje (komunizam). Na Drugome vatikanskom koncilu (1962-65) Katolička je crkva temeljito redefinirala odnos Crkve i države, prihvatila svjetonazorni pluralizam i slobodu savjesti. Prema koncilskom shvaćanju Crkva je odvojena od države, ali ne smije biti isključena iz društva.

Katolička crkva

Rimska katolička apostolska crkva, poznata kao i Rimokatolička crkva, odnosno ponekad samo kao Katolička crkva, je kršćanska vjerska zajednica kojoj je poglavar papa. Crkva svoje porijeklo vodi od prvotne kršćanske zajednice koju je osnovao Isus, te tradicija koje su ustanovili prvi apostoli te održavanja kroz apostolsko naslijeđivanje.

Sjedište Crkve predstavlja Sveta stolica u Rimu, a sama Crkva je svjetska organizacija koju čini Zapadna i 22 crkve istočnog obreda (partikularne Crkve). Crkva je podijeljena po nadležnosti, obično na teritorijalnoj osnovi. Standardna teritorijalna jedinica, po latinskom obredu, je dijeceza, a po istočnom obredu, eparhija, a nju vodi biskup. Krajem 2004. postojalo je 2755 takvih jedinica.

Papa

Papa (lat. otac, tata) je naziv za čelnika Rimokatoličke crkve (također: Sveti Otac), kao i službena oznaka oba aleksadrijska patrijarha (čelnika aleksandrijske Koptske crkve i Grčko-pravoslavne crkve). Osim toga, još neke male crkvene zajednice katoličke crkve imaju na svom čelu papu.

Ovaj članak obrađuje pojam pape kao čelnika Rimsko-katoličke crkve i Svete Stolice, jurisdikcija crkvene ovlasti i čelnikom neovisne suverene države Vatikana, najmanje države na svijetu.

Vrijeme koje papa provede na čelu naziva pontifikatom, a njegov prijestol se naziva Apostolska Stolica (lat. Cathedra Petri). Od 1871. godine, Vatikanska palača se nalazi na Trgu Sv. Petra pored Vatikanske bazilike , a papinska katedrala je bazilika Svetog Ivana na Lateranu.

Zvanične titule

* Biskup Rima,
* Vikar Isusa Krista,
* Nasljednik prvaka apostola,
* Summus Pontifex, vrhovni poglavar cijele Crkve
* Zapadni patrijarh,
* Primas Italije,
* Nadbiskup i metropolit rimske crkvene pokrajine
* Suveren države Vatikan,
* Servus Servorum Dei (Sluga sluga Božjih)

Papska obiežja i simboli

* Papska tijara ili Triregnum – stilizirana biskupska kapa, okrunjena sa tri krune. Posljednja trojica papa su odbila biti krunisana, već su na svečanoj inauguraciji (ustoličenju) nosili običnu biskupsku kapu. Krunu je prodao po savjetu saborskih otaca papa Pavao IV. i od tog novca izgradio naselje na periferiji Rima za beskućnike. Za razliku od kardinala, papa nema kardinalski štap, već koristi palicu koja se završava Raspećem (potječe iz 13. stoljeća).

* Ključevi Carstva Nebeskog – oslika dva ukrštena ključa, zlatnog i srebrnog, spojenih crvenih konopcem (prema Mateju 16:19, Kristova izjava o Petrovom autoritetu:

Tebi ću dati ključeve kraljevstva nebeskoga, pa što god svežeš na zemlji, bit će svezano na nebesima; .
a što god odriješiš na zemlji, bit će odriješeno na nebesima.

Oslikava dvije nadležnosti Crkve, nad Zemljom i Nebom. Srebrni ključ oslikava i moć vezivanja i razvezivanja na Zemlji, a zlatni na Nebu.

* Papski prsten (Ribarski prsten) (lat. anulus piscatoris) – zlatni prsten sa slikom Svetog Petra u čamcu, koji baca mrežu, sa imenom pape koji ga nosi. Prsten se prvi put spominje 1265. godine u pismu pape Klementa IV. svom nećaku, gdje se govori da su pape običavale ovjeravati javne obrasce s oko vrata okačenom papskom Bulom, a osobna pisma sa «…..žigom Ribara». Prsten na ruku novoizabranog pape stavlja, a po smrti i skida dekan Kardinalskog zbora koji se razbija čekićem, što označava i sam čin svršetka pontifikata pokojnog pape.

* Palij - je bijela vrpca koja se stavlja novoizabranom papi prilikom ustoličenja. Na njoj se nalaze dva crveno izvezena križa, a pokazuje težinu službe koju na sebe novoizabrani papa preuzima.

* Umbracullum – baldahin, ( tal. = svod od tkanine ili platna nad prijestoljem, posteljom nosiljkom i sl., Rječnik Hrvatskog jezika, V. Anić ), ukrašen crvenim i zlatnim prugama. Prvi ga je rabio papa Aleksandar VI. Do tada ga je nosio čovjek koji je stajao iza pape i uvijek je bio označen grbom dekana Kardinalskog zbora i starim grbom papske države. Danas se to obilježje ne upotrebljava više ali još uvijek se nalazi unutar bazilike, desno od oltara.

* Papski grb – oslikava već objašnjene ključeve nad kojima se nalazi srebrna Tijara sa tri zlatne krune i crvenim trakama (infulama) koje vise sa zadnje strane Tijare i padaju preko ramena dok se nosi.

* Sedia gestatoria – nosiva papska stolica, nošena od dvanaset muškaraca u crvenim uniformama. Upotrebljavana je u procesiji nakon izbora novog pape. Novoizabrani papa je nošen u toj stolici od kapele Sikstine do crkve Svetog Petra, gdje se održavalo krunisanje novog pape. Ovu tradiciju je ukinuo papa Ivan Pavao II.

Izbor novog pape

Izbori pape kroz istoriju

Za razliku od svih ostalih papa, prvi papa Sveti Petar je bio izabran od samoga Isusa Krista da predvodi crkvu. Prema nekim povjesničarima, Sveti Petar je bio i taj koji je utemeljio i kršćansko vijeće grada Rima u koji je ulazilo 24 svećenika i đakona. To vijeće je izabrala i Petrovog nasljednika – Linusa (67. – 79.). Petar je završio kao žrtva Neronovih progona kršćana 67. godine. U njegovu čast, nitko od papa se nije nazvao po Petru.

Prema nekim zapisima, prve su pape, sve do pape Bonifacija II. (530. – 532.), birali sami svoje nasljednike. U početku se nisu birale vođe čitave Crkve, već samo rimski biskup koji je bio biran samo iz redova svećenika i vjernika Rima. To je bio običaj sve dok rimski car Konstantin I nije priznao kršćanstvo kao glavnu religiju Rimskog Carstva. Otada se i carevi počinju miješati u izbor pape. Najpoznatiji je slučaj izbor pape Bonifacija I. 418. godine. Nakon raspada zapadnog Rimskog Carstva, najsnažniji vladar tog razdoblja je bio Teodor Ostrogot koji je utjecao na izbor pape. Nakon slabljenja moći Ostrogota, utjecaj u izboru pape je imao Carigrad, gdje je vršena i ovjera izbornika i mogućih kandidata. Taj način izbora se održao sve do pape Benedikta II. (684. – 685.), iako su i kasnije, u Srednjem vijeku, moćni vladari u mnogome utjecali na izbor ili čak postavljali pape. Tako je, primjerice, Karlo Veliki potvrdio papu Adriana I. (772. – 795.)

Papa Bonifacije III. (607.) uvodi pravilo da se izbornici se smiju sastati za izbor novog pape tek poslije tri dana nakon pokopa starog pape. A na sinodu 769. godine je izglasano da papa može biti samo svećenik ili đakon, a i ljudima izvan svećenstva je zabranjeno sudjelovanje u izboru. To pravilo je uzrokovalo veliko negodovanje pa je papa Nikola I. (857. – 867.) 862. godine vratio prvo sudjelovanja na izboru rimskim vlastelinima.

U izboru pape, za najveću promjenu tog razdoblja zaslužan je papa Nikola II. (1058. – 1061.), koji je odredio da se prilikom izbora za papu prvo moraju kardinali odlučiti o mogući kandidatima. On je odlučio i da se izbori za novog papu mogu održati bilo gdje, ukoliko to nije bilo moguće u Rimu.

Na 10. ekumenskom sinodu 1139. godine, cjelokupnim izborom za papu su ovlašteni kardinali, a tijekom pontifikata pape Aleksandra III. je odlučeno da se novi papa bira dvotrećinskom većinom. Zbog toga, što kardinali nisu mogli postići dvotrećinsku većinu, Crkva u 13. stoljeću je bila dvije godine i devet mjeseci bez pape. Kako se to više ne bi dogodilo, na sinodu u Lyonu je odlučeno da se izbornici moraju sresti nakon deset dana od smrti prethodnog pape i to u gradu gdje je ovaj umro. Osim toga odlučeno je da kardinali ne smiju imati vanjskog dodira tijekom izbora pape. Te odluke se smatraju i začetkom konklave, tj. prostor i zgrade određene za tu svrhu, unutar teritorije države Vatikan, kakvu danas poznajemo.

Tijekom raznih i mnogobrojnih pontifikata u povijesti Crkve, bilo je u izboru pape mnogo promjena pravila izbora. Međutim, posljednja pravila je dopunio i dogradio papa Ivan Pavao II. U važećoj Konstituciji «Universi dominici gregis» iz 1996. godine pravo izbora pape pripada Kardinalskom zboru, izuzimajući one kardinale koji na dan smrti pape navršavaju 80. godinu. Maksimalni broj kardinala izbornika ne smije preći 120. Izričito je zabranjeno biranje pape od nekog drugog crkvenog dostojanstva, laika, članova općeg sabora ili biskupske sinode. Nitko od kardinala ne može biti isključen iz izbora. Kardinali koji su se odrekli kardinalskog dostojanstva ili koji su kanonski uklonjeni nemaju izborno pravo. Svi kardinali izbornici su dužni sudjelovati na izboru, što se objašnjava obećanjem poslušnosti. Kardinale izbornike saziva dekan Kardinalskog zbora. Samo bolest ili neka druga teška zapreka prihvaćena od Kardinalskog zbora može se prihvatiti kao oprost za ne sudjelovanje na izboru pape. Poslije 30. kruga, ukoliko i dalje ne postoji dvotrećinska većina, dovoljna je samo natpolovična većina za izbor pape.

Konklave su zatvorene za druge, a svi kardinali izbornici od početka konklave do imenovanja novog pape su smješteni u «Domus sanctae Marthae» (Domu svete Marije). Sam čin glasovanje se isključivo izvodi u Sikstinskoj kapeli, koja se nalazi pod vlašću kardinala komornika. Kardinalima izbornicima se pridružuju i druge osobe koje im pomažu:

* tajnik Zbora kardinala,
* ravnatelj papinskih liturgijskih slavlja s dvojicom ceremonijara,
* dva redovnika dodijeljena papinskoj sakristiji,
* klerik izabran od dekana Kardinalskog zbora koji mu pomaže u službi,
* nekoliko redovnika različitih jezika za slavlje sakramenata pokore,
* dva liječnika i
* određeni broj osoba zaduženih za posluživanje.

Svi oni moraju položiti prisegu čuvanja tajne o podacima s kojim su upoznati.

Protestantizam

Protestantizam (ili protestantska Reformacija): u pocetku reformska struja unutar Rimokatolicke crkve, koja se potom zasebno organizovala kao protestni pokret protiv korupcije Rimokatolicke crkve i njenih "srednjovekovnih izmišljotina". Naziv Protestantizam dolazi od stava nekoliko knezova nemackih država koji, u ime Luterove vere, protestuju na Sastanku u Špejeru (Speyer) 1529. god. protiv odluke Karla V da prisilno ubedi Lutera da se odrekne svojih ideja.

Istorijski presek nastanka protestantskog pokreta u Nemačkoj

31. oktobra 1517. Martin Luter (1483-1546), kaluđer avgustinovskog manastira u Erfurtu, profesor biblijskih studija na Univerzitetu u Vitenbergu, formuliše 95 teza protiv teologije i prakse indulgencija ("svete" trgovine). Luter nije nameravao da stvori drugu crkvu, iako se sablaznio činjenicom da sama vlast Rimske crkve, koju posećuje 1510-1511, štiti i pomaže zloupotrebe sa indulgencijama (oprosnicama) radi smanjenja kazni u purgatorijumu (čistilištu). Javno prikucavanje 95 teza na vrata crkve u Votembergu, uvlači ga u sukob sa Rimokatoličkom crkvom i vlastima, pred koje je pozivan da se izjasni 1518. u Hajdelbergu i Augsburgu (pred kardinalom Kajetanom, papskim izaslanikom), a 1519. u Lajpcigu, gde sa Johanom Ekom raspravlja o supremaciji pape i nepogrešivosti Rimskih Sabora. Godine 1520. Martin Luter piše Vavilonsko ropstvo Crkve. Iste godine papa Lav H (1513-1521) isključuje ga iz Rimske crkve, a 1521. Sabor u Vormsu osuđuje. Proteran od Frederika Saksonskog, Martin Luter se povlači u zamak Vartburg gde prevodi Novi Zavet na nemački i štampa ga 1534. Godine 1522. ponovo dolazi u Vitenberg da bi izložio deo svojih ideja: propovedanje reči, pričešćivanje vernih. U doba pobune seljaka (1524-1525) on podržava i prihvata njihov oštar stav. Na sastanku u Špajeru (1526. i 1529.) Luter je ponovo osuđen, ali knezovi nekih nemačkih država protive se progonu Protestanata. Docnije, nemački Protestantski knezovi formiraće "Šmalkadšku ligu" da bi branili Protestantizam, ali ta akcija nije priznata sve do sporazuma u Pasauu 1532. godine. Na Saboru u Augsburgu 1530. Luter predstavlja osnovna učenja Reformacije:

* Autoritet Biblije
* Opravdanje verom
* Stvarno prisustvo Hristovo u Evharistiji (protiv Urliha Cvinglija koji učaše da je Evharistija prosto sećanje).

Martin Luter izlaže ova učenja u dva Katihizisa i u Šmalkaldškim člancima (1537). U ovom periodu Melanhton (1497-1560) je bio Luterov konstruktivan saradnik u Protestantskoj teološkoj propagandi, naročito u štampanju dela Loci Communes 1521. god. i u redigovanju Augsburškog ispovedanja 1530. god., koje i Luter prihvata.



Martin Luter


Razni protestantski pravci

Martin Luter je otvorio put ne samo nizu teoloških sporova nego i velikom reformatorskom pokretu u celoj Evropi. Reformacija je uzela tri glavna pravca:

* Luteranstvo, u Nemačkoj, Skandinaviji i u centralnoj Evropi
* Kalvinstvo, u Švajcarskoj, Francuskoj, Holandiji i Škotskoj
* Anglikanstvo u Engleskoj.

Nemačka

U Nemačkoj, Luteranstvo potpomažu nemački knezovi, ali tek "Vestfalskim sporazumom" (1648), kojim se završava tridesetogodišnji verski rat, a Luterani stiču jednaka prava sa Rimokatolicima. Godine 1680. štampa se Knjiga sloge, koja uključuje dva Luterova Katihizisa, Šmalkaldške članke, Ispovedanje i Augzburšku aiologiju od Melanhtona i Formulu sloge.

Švajcarska

U Švajcarskoj, Reformacija najpre prodire u Cirih, 1518. godine, preko Huldvajha (Ulriha) Cvinglija (Huldveich Zwingli, 1484-1531), na koga je uticao Erazmo. Za Cvinglija Reformacija ima društveni i nacionalni karakter, pa on priznaje sekularnoj vlasti pravo da se bavi crkvenim pitanjima. Godine 1528. piše Komentar o pravoj i lažnoj religiji, a 1529. sukobljava se sa Luterom u Marburgu u tumačenju suštine Evharistije, držeći da je Hristos u Evharistiji prisutan samo du ovno ili simvolički. Umire u bitci kod Kapela (Karrel), braneći Cirih od katoličkih švajcarskih kantona. Žan Kalvin (1509-1564) - prognani Francuz koji se bavio ne samo teologijom Reformacije nego i organizovanjem zajednica na prezviterijanski način, gde je narod predstavljen preko prezvitera laika - uveo je Reformaciju u Ženevu. On objavljuje 1536. godine Institucije hrišćanske religije u kojima precizira razlike između svoje i protestantske teologije. Kalvin priznaje dve tajne: krštenje i Evharistiju; odbacuje Cvinglijevu koncepciju o simvoličkoj vrednosti evharistijskog pričešćivanja; govori o "gradu Božijem", odnosno o crkvenoj organizaciji i disciplini. Svakako najvažnije kalvinističko učenje jeste "predestinacija" ili doktrina "dvostrukog izbora", po kojoj je Bog pre stvaranja sveta jedne izabrao za spasenje a druge za pogibao; prema tome, ovi drugi su predodređeni za osudu. U Cirihu, reformacijski pokret dalje vodi Johan Hajnrih Bilinger (Johann Heinrich Bullinger, 1504-1575), a u Ženevi Teodor Beza (1519-1605).

Francuska

Pod Kalvinovim uticajem Reformacija prodire u Francuskujoš 1555. god. i tu se veoma brzo transformiše u politički pokret. Masakrirani 1572. godine na noć Svetoga Vartolomeja, reformati su zatim zaštićeni 1589. godine od protestanta Henrika IV i priznati "Nantskim ediktom" 1598. godine.

Holandija

U Holandiju Reformacija stiže već 1523. godine, ali se prvi reformatorski Sabor drži u Dortu 1574. i na njemu se prihvata hajdelberški Katihizis. Priroda predestinacije bila je predmet teološke rasprave koju je vodio Arminijus (1560-1609), koji protivno Kalvinu drži da Bog želi da se svi ljudi spasu, a ne samo izbrani, pošto čovek ima stvarno slobodnu volju. Osuđeno na Saboru u Dortu (1618-1619), Arminijevo učenje ipak je priznato 1795. godine.

Engleska

Godine 1534. kralj Henrik VIII proglašava sebe poglavarom Anglikanske Crkve, odbacivši tako autoritet pape Klimenta P (1523-1534), koji je 1532. poništio njegov razvod od Katarine Aragonske. Arhiepiskop kenterberijski Tomas Kranmer (1547-1553) uveo je Reformaciju u Englesku, gde se protestni pokreti sa jevanđelskim karakterom behu pojavili još pod vođstvom Džona Viklifa (1320-1384). Tomas Kranmer osuđen je kao jeretik u Oksfordu 1556. godine od strane kraljice Marije Tjudor (1553-1558), kojaje htela da ponovo uvede Rimokatolicizam i da nametne vlast pape u Engleskoj. Tomas Kranmer piše Pravila Anglikanske Crkve i Molitvenik. (1549-1552). Kraljica Jelisaveta I (1558-1603) prihvata Reformaciju čuvajući pri tome osnovne strukture Katolicizma, kao što su episkopat i Liturgija. Godine 1563. anglikanska doktrina prihvaćena je u obliku "39 članova". U Škotskoj Reformaciju je uveo Džon Noks (1505-1572), koji 1561. sačinjava Knjigu discipline

Skandinavija

U skandinavske zemlje Reformacija stiže 1527: Sabor u Upsali 1593. god. prihvata Augsburško ispovedanje; u Danskoj i Norveškoj prve protestantske kongregacije organizuju se 1536. godine.

Kontrareformacija

Protestantska Reformacija nije ostala bez odgovora Rimokatoličke Crkve. U tom cilju papa Pavle III saziva Tridentski Sabor (držan u tri sednice 1545/1547, 1551/1552 i 1562/1563). Sabor stavlja udefinicije sholastičkog tipa katoličke doktrine osporavane od Lutera: opravdanje verom i delima, Sedam Tajni, celibat, čistilište, indulgenciju, transsubstancijaciju, vlast pape. Isto tako, 1540. god. Sabor odobrava osnivanje jezuitskog reda ("Isusovo društvo") pod vođstvom Ignjatija Lojole (1491-1556), koji kao osnovnu devizu ima apsolutnu poslušnost papi i propagiranje vere svim raspoloživim sredstvima. Da bi ojačala kontrareformu, Rimokatolička Crkva ponovo je organizovala "Kongregaciju svete službe" ili "Inkviziciju". "Indeks" zabranjenih knjiga i anti-protestantska teologija (naročito Petra Kanisije i Roberta Belarmina) takođe su korišćeni kao kontrareformatorska oruđa.

Istorijski presek Protestantizma tokom vekova

Sledećih vekova Protestantizam se ogleda u velikim teološkim sistemima, kakav je npr. "liberalizam". Jedan od najvećih teologa protestantskog liberalizma jeste Fridrih Šlajermaher (1768-1834). Pod uticajem nemačkog filosofa Imanuela Kanta (1724-1804) - koji negira vrednost racionalnih dokaza i metafizičkih spekulacija za dokazivanje postojanja Boga jer religija ima samo moralnu osnovu - Šlajermaher smatra da je suština religije iskustvo, a ono se sastoji u osećanju apsolutne nezavisnosti od Boga. I danski filosof Seren Kirkegard (1813-1855) protivi se racionalnim dokazima vere, pošto je Bog nepoznat onako kao što se On čini poznatim, dakle "incognito". Vera je lična odluka da se "rizikuje". U ovoj epohi o teološkim pitanjima izjašnjavaju se i veliki filosofi. Ako za Kanta teologija ne može zameniti filosofiju, po Georgu V. F. Hegelu (1770-1831), osnivaču apsolutnog idealizma, stvarnost ili svet jeste manifestovanje apsolutnoga Duha. Hristos je najviše manifestovanje božanskoga Duha koji se nalazi i u drugim oblicima i procesima sveta. Fridrih Niče (1844-1900) uči protiv svih hrišćanskih vrednosti izjavljujući: "Bog je mrtav". Drugi protestanstki teolozi i istoričari ovoga pokreta jesu: Albreht Ričl (1822-1889); Valter Raušenbuš (1861-1918), koji piše Teologiju za socijalno Jevanđelje, Alber Švajcer (1875-1965), koji ponovo vraća u diskusiju kInjcep-ciju o Carstvu Božijem; i posebno Adolf fon Harnak (1851-1930), pisac dela Suština hrišćanstva.


Karl Bart, osnivač dijalektičke teologije, zauzi-ma čvrst stav protiv protestantskog liberalizma. U Komentaru na Rimljane (1919. i 1922) on veli da se čovek nalazi pod otkrivenom rečju Božijom, jedinom veznom tačkom između Boga i čoveka. Njegova dogmatika usredsređena je na ideju suverenosti Boga. Hrišćanstvo nije "religija", odnosno organizacija religioznih čovekovih težnji, nego otkrivenje o kojem se može govoriti samo pomoću dijalektičkih metoda dokaza i protiv-dokaza. Iz iste škole potiče i Emil Bruner (1889-1965). Zajedno sa Martinom Nimelerom, Karl Bart se diže protiv germanskih hrišćana i formira "Ispovedajuću Crkvu", koja u maju 1934. prihvata "Deklaraciju Barmen". Teolozi koja se bave političkim implikacijama vere jesu: Ditrih Bonhefer (1906-1945), ubijen od nacista, koji je napisao delo Cena biti učenik (1937); Martin Luter King (1929-1968), mučenik "nenasilja"; Jozef Hromadka (+1969), koji podržava "humanizovanje" političkih odnosa.


Rudolf Bultman (1884-1976) drži da Jevanđelja više iznose teologiju ili veru prvih opština nego što opisuju istorijska dela Isusa iz Nazareta. Novi Zavet pun je mitskih koncepcija toga vremena; zato, da bi se saopštio u današnjim naučnim terminima, on treba da se "demitologizuje". Istu liniju tumačenja prihvata i anglikanski episkop DŽ.A.T. Robinson, koji 1963. god. štapma Honest to God . Teologiju "smrti Boga" formulisao je Paul van Buren a preuzeo je Tomas DŽ.DŽ. Altizer. Harvi Koks (The Secular City, 1966) tvrdi da se Bog danas manifestuje u procesima društvenih promena. Volfhart Panenberg, profesor iz Minhena, podržava istoričnost događaja opisanih u Novom Zavetu, a Jirgen Moltman iz Tibingena, poznat po delu Teologija nade (1965), pokazuje društvene i socijalne implikacije Krsta Hristova.


U Sjedinjenim Američkim Dravama Paul Tilih (1886-1965) objavljuje Sistematsku teologiju (1951, 1957. i 1963) i razrađuje odnos kulture, religije i filosofije, dok Rejnold Nibur (1893-1971), koji piše delo Priroda i sudbina čoveka (1941-1943), raspravlja o odnosu teologije, društvene etike i politike.


Protestanstka teologija Latinske Amerike stoji pod uticajem "teologije oslobođenja", u čijoj obradi učestvuju i katolički teolozi. Po njoj, biblijska poruka treba da se tumači u kategorijama datog kulturnog konteksta, kako bi se mogle utanačiti njene praktičke implikacije. Najpoznatiji protestantski i katolički teolozi koji prihvataju metod kontekstualne teologije jesu: Gustavo Gutijerez (Lima - Peru); Huan Luis Segundo (Montevideo - Urugvaj); Hoze Migez Boninjo (Buenos Aires - Argentina); Hoze Porfirio Miranda (Meksiko).

Osnovne odlike Protestantskog učenja

Nezavisno od svojih osnovnih težnji da reformiše sholastičku teologiju katoličke Crkve, Protestantizam je izneo na površinu nekoliko konfesionalnih posebnih učenja:

* Autoritet reči Božije. Svako učenje i hrišćanska praksa treba da se temelje na biblijskoj istini. Suprotno katoličkom učenju, da su Biblija i Tradicija izvori i norme vere, jednaki i paralelni, a da je Tradicija jedini zakoniti i nepogrešivi tumač Biblije, protestantizam odbacuje sve što nema čvrstu osnovu u Pismu. Ni Tradicija, ni autoritet pape, niti Crkva, ne mogu se smatrati posrednicima između vernika i Biblije. Ni "prirodno" otkrivenje nema neku ulogu u bogopoznanju. Biblija i Bog govore neposredno onima koji imaju veru, koja je dar. Jevanđelje blagodati dodeljuje se pokajanom verniku silom Duha Svetoga, propovedanjem reči. Načelno, Reformacija se digla protiv kontemplativnog misticizma, kao i protiv spekulativne i sholastičke teologije. Poznanje je ishod dvostrukog svedočenja: spoljašnjeg, biblijskim štivom, i unutrašnjeg, Duhom Svetim. Mistika je jeres. Bog se ne može svesti ni na prirodu, ni na istoriju, niti na lično iskustvo, zato što Biblija govori o suverenitetu i veličanstvenosti Boga. Priznavanje Boga za "Gospodara" istorije predstavlja jednu od suštinskih ideja protestantizma.
* Spasenje blagodaću Božijom ili opravdanje jedino verom. Vernik je "opravdan", odnosno Hristos mu je oprostio Svojom iskupiteljskom žrtvom, a ne kroz njegova sopstvena dela. Vernik uživa izvesnost svoga izbora zato što je sam Hristos izabran od Boga. Vera je prihvatanje tog dara oproštaja koji Bog daje u ime Hri-stovo. Dela nisu uslov opravdanja ni dodatak veri, nego plod, dokaz opravdanja. Luter napada praksu indulgencija baš zbog toga što ona podseća na teologiju dobrih dela. On odbacuje posredništvo Djeve Marije i Svetih, kao i čistilište, molitvu za umrle i individualno ispovedanje grehova. Spasenje nije toliko u domenu čovekove odgovornosti, nego je pre nepromenjivi plan Boga koji slobodno dela u istoriji.
* Nevidljiva Crkva, ili Bogom izabrani narod, poznata je samo Bogu. Ona nema stalnu apostolsku strukturu ni služeće sveštenstvo. Ni sveštenik kao posrednik, ni Liturgija kao žrtva, ni učenje o transsubstancijaciji, ne nalaze se u Bibliji. Luter prihvata kao tajne koje je ustanovio Hristos samo krštenje i Evharistiju, a njih može vršiti svaki vernik, na osnovu sveopšteg sveštenstva. Laici imaju pravo da čitaju i tumače Bibliju, da uzimaju učešća u zajednici i u bogosluženju. Luter je za upotrebu nacionalnog jezika u bogosluženju. On je protiv klira (kao sveštenstva) i celibata sveštenika. Crkva uvek ostaje pod sudom Božijim i u stalnom je procesu obnavljanja ("semper reformanda).
* Simvoli vere stare Crkve i učenja ustanovljena na Vaseljenskim Saborima nisu ništa drugo do istorijski oblici vere i stoga oni imaju sporednu vrednost za tumačenje Biblije. Oni mogu biti pravilo tumačenja ako sadrže jevanđelsko učenje". Načelno, Luter ne priznaje doktrinarnu crkvenu instancu (papski magisterij) za formalno nepogrešivu. U Šmalkaldškim pravilima (1537) on govori o tri drevna simvola vere: Apostolskom, Nikejskom i Halkidonskom. Melanhton prihvata tri ispovedanja vere kao i četiri Vaseljenska Sabora, a Kalvin preporučuje dogmate ovih Sabora.
* Učenje o oproštaju grehova i opravdanju verom nije ništa drugo do rezime učenja o suštini greha i paloj ljudskoj prirodi. Reformacija je metnula akcenat na nepopravljivu grešnost čoveka i na Adamovo čoveštvo koje je lišeno blagodati, a ne na novu sudbinu i novo čoveštvo u Hristu. Ontološki i kosmički aspekt iskupljenja u ovim učenjima nije jasan. Obnovljenje čo veka relativno je jer on uvek ostaje "u isto vreme opravdan i grešan". Zato i protesšantska etika snažno naglašava ličnu pobožnost.

Rezultati reformacije

Bez jedinstvene strukture ni na ravni vere niti na planu crkvene organizacije, Reformacija je ohrabrila formiranje nezavisnih nekonformističkih grupa koje su se veoma lako odvajale od skoro osnovanih protestantskih crkava. Tako se u sledećim decenijama i vekovima javljaju: "puritanski" pokret, "kongregacionistički" pokret (u Engleskoj), "anabaptisti" i "baptisti" (u Švajcarskoj, Nemačkoj, Moravskoj, Engleskoj), pokret "buđenja", "metodisti" i "prezviterijanci" (u Engleskoj i Americi), "učenici" ili "društvo prijatelja" Kvekeri (Quakers), a u naše vreme "jevanđelski" i "pentikostalni" pokret.

Anglikanizam

Anglikanizam ili Anglikanstvo je izraz koji se koristi da obuhvati doktrinu, religiozna verovanja, sistem, praksu i principe Crkve Engleske i drugih Anglikanskih crkava. Izraz u svom najširem smislu obuhvata one koji su prihvatili dela engleske Reformacije otelotvorene u Crkvi Engleske i zasebnim crkvama u drugim zemljama koje se pridržavaju, bar u velikoj meri, njenih doktrina, njene organizacije i liturgije.[1][2][3]

Reč anglikanizam nastala je od srednjovekovnog latinskog ecclesia anglicana, što je izraz se pojavio najkasnije 1246, i znači 'Engleska crkva'.[3]

Ova grana hrišćanstva se po stavovima nalazi između protestantizma i rimokatoličanstva. Crkvena služba je slična rimokatoličkoj, ali je kroz istoriju ova Crkva bila blisko povezana sa Protestantskom reformacijom. Za razliku od drugih protestantskih Crkava, a slično Rimokatoličkoj i Pravoslavnoj, anglikanci smatraju da njihov crkveni autoritet potiče nasleđem od prvih sledbenika Isusa Hrista.

Kao izvor crkvrnog autoriteta anglikanci priznaju Bibliju, neke crkvene spise, crkvenu tradiciju i zdrav rezon. Među ova 3 izvora, primat se daje Bibliji. Do spasenja se po njima stiže kroz Božiju milost, a ona je dostižna za one koji veruju.

Crkva Engleske

Crkva Engleske (eng. Church of England) je državna[1] hrišćanska crkva u Engleskoj i „majka crkva“ Anglikanske zajednice, treće po veličini hrišćanske denominacije u svetu (nakon rimokatoličke i pravoslavne). Nastala je u vreme kralja Henrija VIII u 16. veku, otcepljenjem od katoličke crkve.

Istorija

Pošto je kralj Henri VIII je tražio od pape Klimenta VII razvod od svoje druge supruge Kataline Aragonske i nakon što je papa odbio da mu da razvod, Henri VIII se proglasio poglavarom crkve u Engleskoj. Time je potvrdio svoju apsolutnu prevlast u crkvenim i svetovnim pitanjima u Engleskoj. Novoustanovljena crkva je preuzela neke od doktrina protestantske reformacije, a manastiri su raspušteni. Anglikanska crkva je za vreme kratke vladavine Henrijevog sina Edvarda VI, reformisana radikalnije. Kada je na presto Engleske došla njegova sestra - Meri I - godine 1555, ona je pokušala da vrati zemlju nazad u katoličku veru. Verski progoni i spaljivanje verskih otpadnika bili su uobičajeni za vreme njene vladavine, pa je dobila ime „Krvava Meri“. Naredni suveren Engleske postala je njena sestra, kraljica Elizabeta I, 1558. godine; pod njenom upravom Engleska se ponovo vraća protestantizmu (ili kako se često naziva reformaciji), a Anglikanska crkva dobija svoju konačnu formu.

Organizacija

Britanska kraljevska kuća je ceremonijalni „vrhovni guverner“ i „branilac vere“, i ima ingerencije u administraciji crkve. Počasno sedište Crkve je u Kanterberiju na jugoistoku Engleske. Duhovni vođa crkve je nadbiskub Kanterberija (trenutno Rouen Vilijams od 2002. godine), pored njega postoji još jedan nadbiskup – nadbiskup Jorka, koji nije ravan po vlasti nadbiskupu Kanterberija. Crkva ima zakonodavno telo – Sinod, čije odluke moraju bite odobrene od Parlamenta, ali ne i izmenjene ili odbijene

Aktuelno stanje

Broj pripadnika Anglikanske crkve naglo opada u Engleskoj koja je tradicionalno poreklo i sedište Anglikanske crkve, usred sve veće sekularizacije društva i nezainteresovanosti populacije. Takođe broj imigranata u Engleskoj je u stalnom porastu, tako da je procenat Anglikanaca sve manji.

Anglikanska crkva

Anglikanska crkva je narod i Crkva koji poštuju religijske tradicije Engleske hrišćanske Crkve. U svetu ih ima oko 70 miliona, najviše u Engleskoj (26 miliona), Nigeriji (17,5), Ugandi (, Sudanu (5), Australiji (3,. Posle rimokatoličanstva i pravoslavlja, to je treća najveća hrišćanska denominacija u svetu.



Ruža vetrova je simbol Anglikanske zajednice (moto: Istina oslobađa)


Ova Crkva, ili zajednica Crkava, je neformalna organizacija. Anglikansku crkvu ujedinjuje zajednička istorija, doktrina vere, i tradicije.

Crkva je nastala je u 16. veku, otcepljenjem od Katoličke crkve, pri čemu je pretrpela jak uticaj Protestantske reformacije.

Duhovni vođa crkve je, „prvi među jednakima“, nadbiskup Kanterberija (trenutno Rouen Vilijams od 2002. godine).

Postoje tri vrste sveštenika: propovednik, sveštenik i biskup. Sveštenici u Anglikanskoj crkvi ne praktikuju celibat, a žene u principu mogu da obavljaju sve crkvene funkcije, što opet zavisi od stava lokalne Crkve. U 19. veku su se pojavili monasi i monahinje u Anglikanskoj crkvi. Oni se uglavnom bave humanitarnim radom. Danas ih ima najviše u Melaneziji.

Broj vernika poslednjih godina opada u Velikoj Britaniji, a raste u afričkim i azijskim zemljama. Pripadnici Anglikanske crkve su uglavnom nalaze u anglofonskim zemljama.

U Škotskoj i SAD-u ova Crkva je poznata kao Episkopska (od latinskog: Episcopus – biskup, vladika).

Anglikanska crkva veoma često izaziva podele među kongregacijom uvođenjem kontraverznih doktrina kao što je rukopoloženje žena sveštenika početkom 1980ih, a u skorije vreme razmatranje postavljanja žena na biskupske funkcije, kao i rukopoloženje homoseksualaca za sveštenike.

Biblija

Biblija od grčke reči βιβλια, (ta) biblia u značenju «knjižice», množina imenice βιβλιον, biblion, «knjižica», koja je deminutiv od βιβλος , biblos, «knjiga», imenice koja je izvedena iz reči βυβλος, byblos sa značenjem papirus, od naziva feničanskog grada Biblos, poznatog po proizvodnji papirusa, naziv je za hebrejsku Bibliju i hrišćansku koju čine Stari zavet i Novi zavet. Biblija je poznata i kao Sveto pismo.

Autografi biblijskih knjiga ne postoje, nego mnogobrojni njihovi prepisi, tzv. tekstualni svedoci. Služeći se njima, biblijska nauka nastoji prirediti što pouzdaniji biblijski tekst, tzv. kritičko izdanje Biblije.

Hebrejska Biblija

Hebrejska Biblija (hebrejski TANAH) je kanonizovana na saboru u Javneu oko 90. pre n.e. i čine je 24 knjige podeljene u tri osnovne grupe:

* Zakon ili Nauk (heb. Tora), koji obuhvata pet knjiga pa se još naziva i Petoknjižje ili Pentateuh,
* Proroci (heb. Neviim),
* Spisi (Ketuvim).

Sve knjige su napisane na hebrejskom jeziku, osim delova Jezdre i Danila, te nekoliko reči u Knjizi Postanka i u Jeremiji pisanih aramejskim. Ova hebrejska Biblija je kasnije nazvana Masoretski tekst, po učenjacima masoretima koji su se bavili prepisivanjem i redigovanjem ovih svetih spisa u periodu između 600. i 900. pre n.e. Očuvanje biblijskog teksta bio je zadatak prepisivača (hebrejski sofer: pisac) koji su ustanovili predaju čitanja Biblije. Budući da hebrejski jezik izvorno ne piše samoglasnike, u prepisu su posle dodavani znakovi za samoglasnike (masoretski tekst).

Jevrejsko predanje smatra jevrejske (svete) spise objavljenom „rečju Božjom" i učenje o putu poslušnosti Bogu svog naroda, Izrailja. Glavni autoritet se pripisuje Tori (nauku, učenju, zakonu, putu), drugi autoritet zbirci Neviim (Proroci), a treći autoritet zbirci poznatoj kao Ketuvim (Spisi). Prva dva dela jevrejskih svetih spisa verovatno su se javila u današnjem obliku do poznog 4. veka pre n.e., ali je njihov sadržaj ostao promenljiv sve do kraja 1. veka pre n.e.

Grčki prevod jevrejskih svetih spisa poznat kao (Septuaginta), sačinjen za potrebe jevrejske zajednice u Aleksandriji u. 3. veku pre n.e., sadržao je dodatne spise, jedan broj apokrifnih spisa, koje su rabini iz Javnea na kraju isključili iz svog kanona, a koje je prvobitna hrišćanska crkva, koja je koristila grčki jezik, uključila kao deo Starog zaveta. Prema jevrejskom predanju, proroštva su prestala oko 400. godine pre n.e., tako da posle tog vremena više ne može biti novih spisa.

Nasuprot tome, hrišćani su tvrdili da su se proroštva nastavila i da su spisi, koji će konačno postati Novi zavet, takođe Bogom nadahnuti. Uticaj jevrejske Biblije oseća se ne samo u jevrejskoj tradiciji nego je on isto tako nezaobilazan istorijski, kulturni i idejni okvir Novog zaveta i hrišćanske tradicije. Biblijski pogled na svet prožima kako zapadnu tako i istočnu, pravoslavnu kulturu. U okviru judaizma tvrdi se da je Tora otkrivenje Božije svom narodu. Jevrejsko Sveto pismo stavlja davanje Tore, obrazovanje Izrailja kao naroda koji je u savezu s Bogom, zadobijanje obećane zemlje i istoriju Izrailjskog carstva u kontekst stvaranja sveta i kontekst sveopšte ljudske istorije.

Veruje se da su zapovesti Tore, usmenim predanjem protumačene i primenjene na izmenjene uslove, otkrivena norma pokoravanja savezu i da su zamišljene da posvete celokupno postojanje jedinke i zajednice. Etički i religiozni propisi su isto toliko briga pojedinca i porodice koliko i zajednice sakupljene u sinagogi za Šabat ili za praznike liturgijske godine. Bogosluženje u sinagogi je usredsređeno na Sveto pismo ili izvode iz Svetog pisma i uglavnom se sastoji od toga. Tora i Proroci se čitaju i tumače. Izbori iz Spisa se čitaju kao prigodni za praznike. Šema i blagoslovi su uzeti iz Biblije. Psalmi se čitaju i pevaju, a individualne i združene molitve izvedene su iz biblijskih tekstova. Psalmi, koji izazivaju čitav spektar religioznih emocija, sačinjavaju osnovni molitvenik.

Hrišćanska Biblija

Ideja o hrišćanskoj Bibliji kao Novom zavetu proistekla je iz ranohrišćanskih tekstova koji su u Isusu videli posrednika u novom savezu sa Bogom. Hrišćanska Biblija, odnosno Novi zavet, sadrži 27 spisa. Ti spisi se mogu podeliti na 4 vrste religijskih tekstova:

* četiri jevanđelja,
* jedna rana crkvena povest,
* dvadeset i jedna poslanica,
* jedna apokalipsa

Biblija, ili Sveto pismo, kod Hrišćana označava zbirku svetih spisa koji se dele na knjige Starog zaveta i Novog zaveta.

Pravoslavna crkva]/url] uvrstila je u Stari zavet 39 knjiga. Prema kanonu [url=http://forum.burek.co.yu/index.php/topic,257539.msg3899478.html#msg3899478]Rimokatoličke crkve, Stari zavet sadrži 46 knjiga, jer obuhvata, pored 39 protokanonskih, i sedam devterokanonskih knjiga (protestanti ih nazivaju apokrifnim):

* Judita,
* Tovija,
* Varuh,
* Premudrosti Solomonove,
* Premudrosti Sirahove,
* 1. i 2. Makavejska.

Sveti Atanasije Veliki u 39. uskršnjoj poslanici (Pidalion, str. 768-770), deli starozavetne knjige u dve grupe: kanonske, 22 knjige po jevrejskim slovima azbuke, ali u stvarnosti 39, i anaginoskomene, dakle korisne i dobre za čitanje, njih deset. Kanonske starozavetne knjige su: Postanje, Izlazak, Levitska, Brojevi, Ponovljeni Zakon, Isusa Navina, Sudije, Ruta, 1. i 2. Knjiga Samuilova, 1. i 2. Knjiga o carevima, 1. i 2. Knjiga Dnevnika, Jezdra, Jestira, Jov, Psalmi, Priče Solomonove, Propovednik, Pesma nad pesmama, Isaija, Jeremija, Jezekilj, Danilo, Plač Jeremijin, Osija, Joil, Amos, Avdije, Jona, Mihej, Naum, Avakum, Sofonije, Agej, Zaharija i Malahija.

Knjige "anaginoskomene" - dobre za čitanje (nazvane u XVI veku na Zapadu devterokanonskim, zato što je njihovo unošenje u kanon Zapadne crkve, pored "protokanonskih knjiga", bilo stavljeno na diskusiju), uključene su u biblijski kanon od najstarijih vremena (kanon Svetog Atanasija Velikog), i to su sledeće; Judita, Tovija, 3. Jezdrina (Jezdra u Septuaginti), Varuh, Poslanica Jeremijina, Premudrosti Solomonove, Premudrosti Sirahove, 1, 2, i 3. Makavejska.

Biblija na rumunskom jeziku, izdanje 1968. godine, uključila je i neke nekanonske odeljke (Pesmu trojice mladića, Istoriju Suzane, Istoriju aždaje i Bela, Molitvu Manasijevu).

U prvim vekovima kružile su mnoge knjige - bilo apokrifne, bilo autentične, veoma cenjene od hrišćana - koje Crkva na kraju nije unela u novozavetni kanon. Otkrivenje Jovanovo je prihvaćeno u kanon sa izvesnim izbegavanjem. Osamdeset peti Apostolski kanon ne pominje Otkrivenje, ali zauzvrat preporučuje dve Poslanice Korinćanima od Klimenta Rimskog i Učenje Dvanaestorice Apostola (odbačeno na Šestom vaseljenskom saboru, kanon 2, na osnovu toga što su ga koristili neki jeretici); to isto čini i Laodikijski sabor (60. kanon) i Sveti Kirilo Jerusalimski. Prihvata ga Sveti Atanasije Veliki, koji spominje i Jermin Pastir (kao i Sveti Maksim Ispovednik), a takođe i Kartaginski sabor (kanon 30), koji u isto vreme preporučuje Žitija Svetih (kanon 54) i, na kraju, Dionisije Areopagit. Pod uticajem katihetskih škola u Siriji i Palestini, Otkrivenje se nije upotrebljavalo u liturgijskoj praksi, mada ga je ipak na kraju aleksandrijska škola stavila u kanon.

Rimokatolička crkva je tek 1546. godine, na protivreformatorskom saboru u Trentu, uključila u kanon svih 27 knjiga Novog zaveta. Tom prilikom je Jeronimov latinski prevod Biblije, poznatiji kao Vulgata prihvaćen kao zvanična, autoritativna verzija katoličkog Svetog pisma.

Biblija je (naročito) počela da se širi svetom u 16. veku posle Hrista, i danas je, u celini ili delimično, prevedena na preko hiljadu pet stotina jezika. Biblija je izazvala divljenje, manje ili veće, relativno priznanje ili prihvatanje pripadnika drugih religijskih tradicija, ali, uopšte uzev, ona je, kao i drugi sveti spisi, sveta po svom sopstvenom tradicionalnom karakteru jedino za pripadnike odgovarajuće vere.

Prevodi Biblije kod Južnih Slovena

Tzv. „Izborno jevanđelje" i Apostol preveli su sa grčkog na crkvenoslovenski braća Kirilo i Metodije pred polazak u Moravsku na propovedanje hrišćanstva, a druge delove Novog zaveta i Stari zavet biće da su preveli oni i njihovi učenici. Knjige Starog zaveta preveo je na srpski jezik Đuro Daničić (1865), a Novog zaveta Vuk Karadžić (1847). Vuk je svoj prevod revidirao 1857, a u Daničićevoj redakciji izašao je 1864, 1867, 1868, 1870, 1871. I pre Vuka bilo je prevoda Novog zaveta, kao Atanasija Stojkovića (1830. i 1834). U novije vreme treba spomenuti prevod celog Svetog pisma Luja Bakotića 1933. (štampan latinicom), a Novog zaveta dr Dimitrija Stefanovića (1934), dr Emilijana Čarnića (1973), dok je Sinodalna komisija objavila prevod Novog zaveta, koji je Sveti arhijerejski sinod izdao u saradnji sa Biblijskim društvom kao zvanični prevod 1984. g. Ispravljeni prevod štampan je 1990. g. Biblijsko društvo je objavilo Četvorojevanđelje u „dinamičnom" prevodu Aleksandra Birviša 1986. g. a II izdanje 1987. g. U bogoslužbenoj upotrebi Srpske crkve je Jevanđelistar, u izdanju Braničevske eparhije (1975. i 1977).

Kod Hrvata, pored prevoda Matije Petra Katančića (1831), celu Bibliju su preveli I. M. Škarić (Beč 1858-61), I. E. Šarić (Sarajevo 1941-42). Novi zavet su preveli J. Štadler (Sarajevo 1895-1904), dr F. Zagoda (1925), LJ. Rupčić (Sarajevo 1961), B. Duda (Zagreb 1962). Vrhunski podvig je izdanje izdavačke kuće „Stvarnost" 1968. g. koji je i sa jezičke tačke besprekoran, zatim prevodi Novog zaveta B. Duda - J. Fućak (Zagreb 1973), Gracijan Raspudić (Mostar 1987).

Prvi slovenački prevod Novog zaveta dao je Primož Trubar (1557-1582). Takođe je protestantski teolog Jurij Dalmatin štampao celu Bibliju u Vitenbergu 1584. Ovim prevodom je popravio jezik prvih slovenačkih pisaca i postavio uzor književnog prevoda. Njegov prevod Biblije je najznačajniji književni događaj pre pojave Prešernovih dela. J. Japelj i B. Kumerdej izdaju Novi zavet (1784-86). Celu Bibliju štampa A. Volf (Ljubljana 1885-59). Novi zavet preveli su i J. Zidanšek (1918), fr. Jere, Gr. Pečjak i A. Snoj (1926-29). Celo Sveto pismo izdali su M. Slavič i Fr. Jere (1960-66), a Novi zavet Fr. Jere, Gr. Pečjak i A. Snoj (1961). - France Rozman preveo je četiri jevanđelja (Ljubljana, 1979). Novi zavet - jubilarni prevod povodom 400-godišnjice Dalmatinove Biblije (1984) (uvod i primedbe preuzete sa francuskog ekumenskog izdanja) izdao je Nadbiskupski ordinarijat u Ljubljani u saradnji sa Biblijskim društvom, kao i ekumensko izdanje cele Biblije (1975). - Stevan Kuzmič dao je Novi zavet, a Šandor Terplan Psalme 1528. g. (jubilarno izdanje 1928. g.) na prekomurskom dijalektu.

Makedonci su dobili Novi zavet 1967. a celo Sveto pismo (sa devterokanonskim knjigama) 1990. god., a takođe u izdanju Biblijskog društva. Stručna analiza ovog prevoda još nije urađena da bi se ustanovilo u kolikoj meri se ovaj prevod oslanja na srpski prevod Svetog pisma.

Prevodi Biblije kod Južnih Slovena

Tzv. „Izborno jevanđelje" i Apostol preveli su sa grčkog na crkvenoslovenski braća Kirilo i Metodije pred polazak u Moravsku na propovedanje hrišćanstva, a druge delove Novog zaveta i Stari zavet biće da su preveli oni i njihovi učenici. Knjige Starog zaveta preveo je na srpski jezik Đuro Daničić (1865), a Novog zaveta Vuk Karadžić (1847). Vuk je svoj prevod revidirao 1857, a u Daničićevoj redakciji izašao je 1864, 1867, 1868, 1870, 1871. I pre Vuka bilo je prevoda Novog zaveta, kao Atanasija Stojkovića (1830. i 1834). U novije vreme treba spomenuti prevod celog Svetog pisma Luja Bakotića 1933. (štampan latinicom), a Novog zaveta dr Dimitrija Stefanovića (1934), dr Emilijana Čarnića (1973), dok je Sinodalna komisija objavila prevod Novog zaveta, koji je Sveti arhijerejski sinod izdao u saradnji sa Biblijskim društvom kao zvanični prevod 1984. g. Ispravljeni prevod štampan je 1990. g. Biblijsko društvo je objavilo Četvorojevanđelje u „dinamičnom" prevodu Aleksandra Birviša 1986. g. a II izdanje 1987. g. U bogoslužbenoj upotrebi Srpske crkve je Jevanđelistar, u izdanju Braničevske eparhije (1975. i 1977).

Kod Hrvata, pored prevoda Matije Petra Katančića (1831), celu Bibliju su preveli I. M. Škarić (Beč 1858-61), I. E. Šarić (Sarajevo 1941-42). Novi zavet su preveli J. Štadler (Sarajevo 1895-1904), dr F. Zagoda (1925), LJ. Rupčić (Sarajevo 1961), B. Duda (Zagreb 1962). Vrhunski podvig je izdanje izdavačke kuće „Stvarnost" 1968. g. koji je i sa jezičke tačke besprekoran, zatim prevodi Novog zaveta B. Duda - J. Fućak (Zagreb 1973), Gracijan Raspudić (Mostar 1987).

Prvi slovenački prevod Novog zaveta dao je Primož Trubar (1557-1582). Takođe je protestantski teolog Jurij Dalmatin štampao celu Bibliju u Vitenbergu 1584. Ovim prevodom je popravio jezik prvih slovenačkih pisaca i postavio uzor književnog prevoda. Njegov prevod Biblije je najznačajniji književni događaj pre pojave Prešernovih dela. J. Japelj i B. Kumerdej izdaju Novi zavet (1784-86). Celu Bibliju štampa A. Volf (Ljubljana 1885-59). Novi zavet preveli su i J. Zidanšek (1918), fr. Jere, Gr. Pečjak i A. Snoj (1926-29). Celo Sveto pismo izdali su M. Slavič i Fr. Jere (1960-66), a Novi zavet Fr. Jere, Gr. Pečjak i A. Snoj (1961). - France Rozman preveo je četiri jevanđelja (Ljubljana, 1979). Novi zavet - jubilarni prevod povodom 400-godišnjice Dalmatinove Biblije (1984) (uvod i primedbe preuzete sa francuskog ekumenskog izdanja) izdao je Nadbiskupski ordinarijat u Ljubljani u saradnji sa Biblijskim društvom, kao i ekumensko izdanje cele Biblije (1975). - Stevan Kuzmič dao je Novi zavet, a Šandor Terplan Psalme 1528. g. (jubilarno izdanje 1928. g.) na prekomurskom dijalektu.

Makedonci su dobili Novi zavet 1967. a celo Sveto pismo (sa devterokanonskim knjigama) 1990. god., a takođe u izdanju Biblijskog društva. Stručna analiza ovog prevoda još nije urađena da bi se ustanovilo u kolikoj meri se ovaj prevod oslanja na srpski prevod Svetog pisma.

Kuran

Kuran (arapski: أَلْقُرآن al-qur'ān) u prenesenom prijevodu "recitacija"; takođe zvan Al Qur'a-n Al Kari-m; ili izvedeni nazivi Quran, Koran, Kuran Časni, te rijetko Alcoran) je sveta knjiga Islama. Muslimani vjeruju da je Kuran objava Božjih riječi i kulminacija Božje objave čovječanstvu, preko Božjeg poslanika Muhameda a.s. u periodu od 23 godine preko meleka (anđela) Džabraila (Jibril - Gabriel).

Format Kurana

Kuran se sastoji od 114 sura sa ukupno 6236 ajeta isključujući 112 bismilla koje se obično podrazumijevaju kao bezbrojne, ili 6348 uključujući i njih; tačan broj ajeta je različit, ne zbog sadržaja, nego zbog različitih metoda njihovog brojanja. Muslimani obično povezuju sure, ne sa njihovim brojevima, nego sa arapskim imenima koja su izvedena na neki način iz date sure. (Pogledajte listu imena sura.) Sure nisu poredane po hronološkom redu (po redu po kojem islamski učenjaci vjeruju da su i objavljivani) nego po drugačijem redu, prvenstveno prema veličini sura, što muslimani vjeruju da je takođe inspirisano od Boga. Nakon kratkog uvoda, Kuran nastavlja sa najdužom surom, a završava sa nekim najkraćima.

Često e zaboravlja da Islam priznaje ranije Knjige (Stari i Novi zavet) kao svoje svete knjige, s tom razlikom što ih nadograđuje novom svetom knjigom - Kur'an-om koja dolazi od istog Boga ,a objavio ju je prorok Muhamed.

Kur'anski jezik

Kuran je jedna od prvih pisanih knjiga u Arabiji. On je napisan u ranoj formi klasičnog književnog arapskog jezika, poznatog u engleskom jeziku kao "Kuranski" arapski. Postoji nekoliko ostalih primjera arapskog iz tog vremena.(Mu'allaqat, ili suspendirana oda, za koju se vjereuje da je jedan primjer arapskog jezika prije islama; ostali kažu da je kreirana poslije Muhameda a.s. Preživjelo je samo pet natpisa iz pred islamskog arapskog jezika.)


Ubrzo nakon smrti Muhameda a.s. 632. godine, Islam se proširio izvan Arabije, te osvojio znatan tadašnjeg Rimskog carstva, usled tek završenih ratova između Vizantije i Persije pod vođstvom cara Iraklija koji su ostavili za sobom veliki nenastanjen prostor i razrušene gradove. Arapi su se morali suočiti s milionima stranih osoba, s kojima su morali na neki način komunicirati. Jezik se brzo mjenjao da bi mogao odgovoriti novonastaloj situaciji, gubeći na svojoj složenosti i nejasnom rječniku. Nekoliko generacija nakon Prorokove smrti, mnoge riječi korištene u Kuranu postale su nejasne za obične ljude koji su govorili svakodnevni arapski, budući da je arapski jezik evoluirao velikom brzinom, a Kur'an i jest zapisan književnim jezikom, a ne pučkim govorom. Beduini su govorili izmjenjenim jezikom, prihvatljivo malom brzinom izgovaranja, tako da su rani arapski leksikografi njih tražili kako bi im objasnili nerazumljive riječi ili razjašnjavanju neke točke gramatike. Dijelom zbog potrebe religije da objasni Kuran slabijim govornicima, arapska gramatika i leksika su postale značajne nauke, pa je model za literarni jezik zadržao do danas taj govor iz Kuranskih dana, prije nego neki od trenutno važećih dijalektata

Muslimani smatraju Kur'an velikim i značajnim zbog njegove poezije i dotjeranosti, kao i da je ta njegova literarna perfekcija dokaz njegovog božanskog porijekla. Budući da je ta perfekcija vidljiva samo za govornike arapskog jezika, stoji kao još jedan razlog zašto se samo originalni arapski tekst smatra kao pravi Kuran. Prijevodi su smatrani manje sjajnič, radije kao tumačenjima Božjih poruka, nego li same izravne Božje objave. Tradicionalno ravnanje prijevodima i publikacijama Kur'ana traži da objavljena knjiga ne nosi jednostavni naslov "Kur'an". Naslov uvijek mora sadržavati odredbeni pridjev (sprječavajući konfuziju sa ostalim "recitacijama", u arapskom smislu), pa zbog toga najviše izdanja Kur'ana nosi naslove poput Sveti Kur'an, Plemeniti Kur'an, Kur'an Časni i sl.

Svaki priznati znanstvenik islamske škole trebao bi moći čitati i razumijevati Kur'an u njegovoj izvornoj formi. Mnogi muslimani, djeca i odrasli, uključujući i one koji uopće ne razumiju arapski jezik niti ono što memoriraju, uče Kuran na pamet, djelomično ili u cjelini, u izvornom obliku, radi obavljanja molitve - namaza, što kod katolika korespondira liturgijskom obredu ili misi.

Stari zavet je hrišćanski naziv za zbirku spisa koje i Jevreji i hrišćani smatraju svetim, a koji se sastoje od knjiga svetoga zakona, istorije, proroštva i poezije. Za judaizam, spisak svetih knjiga na hebrejskom jeziku utvrdio je sinod u Javneu (lat. Јаmnia) s kraja 1. veka oko 90. godine n.e. Rana crkva koristila je grčki prevod, koji je uključivao i spise kojih nema u jevrejskom kanonu. Jeronim je sumnjao u autentičnost tih knjiga, ali su one tek protestantskom reformacijom odvojene od Starog zaveta. Pravoslavni i rimokatolici ih zovu devterokanonskim, a protestanti apokrifnim knjigama.



Hrišćani veruju da je Hrist "...posrednik boljega zavjeta, koji se na boljijem obećanjima utvrdi.


Knjige starog zaveta

Starozavetne knjige možemo podeliti u četiri grupe:

* Zakonske knjige:

5 knjiga Mojsijevih:
Postanje, Izlazak, Levitska, Brojevi, Ponovljeni zakoni

* Istorijske:

Knjiga Isusa Navina, Knjiga o sudijama, Četiri knjige o carevima, Dve knjige dnevnika, Knjiga Jezdrina, Knjiga Nemijina, Knjiga o Jestiri

* Poučne ili moralne:

Knjiga o Jovu, Knjiga o psalama, Knjiga priča Solomonovih, Knjiga propovednikova, Pesma nad pesmama, Knjiga o Ruti

* Proročke: knjige četvorice velikih proroka:

Isaije, Jeremije, Jezekilja, Danila

-knjige dvanaestorice malih proroka:

Osije, Joilja, Amosa, Avdije, Jone, Miheja, Nauma, Avakuma, Sofonije, Ageja, Zaharije, Malahije

Ova podela nije stroga, tj. u proročkim knjigama ima dosta istorije, kao i proroštva u zakonskim i istorijskim. U knjigama Staroga zaveta obuhvaćen je vremenski period od postanka sveta do rođenja Gospoda našeg Isusa Hrista. Hristovim rođenjem ispunjen je savez Boga sa ljudima sklopljen preko patrijarha Avrama i njegovih potomaka (Stari zavet).

Knjiga postanja (I. knjiga)

Knjiga postanja počinje opisom stvaranja sveta “U početku stvori Bog nebo i zemlju” (1.Moj.1;1). Što znači da je prvo stvoren duhovni, nevidljivi svet (nebo), a zatim materijalni, vidljivi (zemlja). Bog je stvorio svet iz ničega, jer pre stvaranja sveta ničega nije bilo osim Boga, koji je večan.

Nevidljivi svet čine duhovi, i ima ih mnogo. Zovu se anđeli, što znači vesnici Božje volje. Po njima Bog šalje ljudima važne vesti. Oni su nevidljivi duhovi bez tela, da bi ih ljudi videli oni uzimaju ljudski oblik. Svi su anđeli iste prirode, ali se razlikuju u slavi, sili i delatnosti. Postoji devet anđelskih činova: Prestoli, Heruvimi i Serafimi, Gospodstva, Sile, Vlasti, Načela, Arhanđeli i Anđeli.

Neki od anđela se pogordiše i ne htedoše više da slušaju Boga. Zbog toga ih On otera od sebe i baci ih u pakao na večnu kaznu, tako postadoše zli duhovi ili đavoli. Oni mrze Boga i ljude, zavide ljudima i gledaju da ih navedu na zlo, i tako odvedu u pakao. Anđeli vole ljude i čuvaju ih od zla. Svako od nas ima svog anđela čuvara, koji ga opominje da čini dobro i izbegava zlo. On se moli Bogu za nas.

Novi zavet

Novi zavet je hrišćanski naziv za zbirku spisa koje hrišćani smatraju svetim. To je novi savez Bogočoveka Isusa Hristosa sa ljudima. Zbivanja i zagonetke Starog zaveta dobili su u njemu svoju odgonetku i punoću. U Svetom Pismu Novog Zaveta, kao svetim spisima, očevici su opisali događaje od rođenja Gospoda Isusa Hrista, pa sve do njegovog slavnog Vaskrsenja iz mrtvih i Vaznesenja. Opisan je i silazak Svetog Duha na prve Hristove učenike, apostole i njihovo propovedanje njegovog svetog imena i nauke Božje. U njima je ukazano i na sve ono što će se dogoditi do drugog dolaska Hristovog i Strašnog suda. knjige novog zaveta se sastoje iz četiri Jevanđelja (evađelja), evangelion - dobra vest ili blaga vest. Iako se sastoji iz više knjiga Novi Zavet je praktično jedna knjiga. Zašto jedna knjiga? Zato što se sve knjige novoga zaveta odnose na jednu izuzetnu ličnost, na našeg Gospoda i spasitelja Isusa Hrista. Evanđelja opisuju ovozemaljski život Isusa Hrista, tj. period od rođenja pa do vaznesenja. One predstavljaju knjige osnovnih istina, jer iz njih se učimo saznanju svih osnovnih istina o našem Spasitelju i spasenju.



Raspeće


Biblijski pregled novog zaveta

1. Jevanđelje

* Sveto Jevanđelje po Mateju

* Sveto Jevanđelje po Marku

* Sveto Jevanđelje po Luki

* Sveto Jevanđelje po Jovanu

2.Apostolski zapisi

Dela apostolska opisuju silazak Svetog Duha na apostole. Time je započeo njihov rad na širenju Nauke Hristove, činjenje čuda u ime Hrista, i organizovanje crkve, ali i njihov progon, od strane Hristovih neprijatelja, kao i stradanje. U delima apostolskim se, takođe, opisuje i život prvih hrišćana i hrišćanskih opština. Apostolske poslanice predstavljaju objašnjenje osnovnih istina sadržanih u Evanđeljima. Apokalipsis govori o borbi Crkve protiv svih zveri sveta i pakla, i o krajnjem trijumfu Hrista nad tim zverskim silama tame.